กระบวนการชูรอกุญแจสู่ความเป็นพลเมือง
โดย : อุสตาซอับดุชชะกูรฺ บิน ชาฟิอีย์ (อับดุลสุโก ดินอะ)
ฝ่ายวิชาการโครงการพัฒนาเครือข่ายตำบลสุขภาวะในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้
ด้วยพระนามของอัลลอฮ.ผู้ทรงเมตตากรุณาเสมอ ขอความสันติสุขจงมีแด่ศาสนฑูตมูฮัมมัด ผู้เจริญรอยตามท่านและสุขสวัสดีแด่ผู้อ่านทุกท่าน
โครงการพัฒนาเครือข่ายตำบลสุขภาวะในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ (คจต.) ได้จัดประชุมและแสดงนิทรรศการในเวทีการประชุมเชิงปฏิบัติการก้าวต่อไปสู่นโยบายสาธารณะที่ยั่งยืนสำหรับจังหวัดชายแดนภาคใต้ เมื่อวันที่ 10 - 12 เมษายน 2556 ณ ลีลารีสอร์ท ตำบลสะกอม อำเภอเทพา จังหวัดสงขลาโดยมี เพื่อนสื่อมวลชนในพื้นที่ นักวิชาการทั้งในพื้นที่และนอกพื้นที่ สถาบันวิจัย องค์กรพัฒนาเอกชน สภาประชาสังคม มหาวิทยาลัยต่างๆ องค์การบริหารส่วนตำบลในเครือข่ายและนอกเครือข่ายตำบลสุขภาวะซึ่งได้รับงบสนับสนุนจาก (สสส) นักพัฒนาชุมชนในส่วนบริหารส่วนภูมิภาค แกนนำสี่เสาหลักในแต่ละตำบล หมู่บ้าน เข้าร่วมการประชุมและแสดงนิทรรศการในเวทีการประชุมเชิงปฏิบัติการครั้งนี้ จำนวน 300คน ซึ่งงานนี้ ได้รับงบสนับสนุน จาก สำนักงานกองทุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
การประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการครั้งนี้ ได้ ให้ความสำคัญกับคำว่า กระบวนการชูรอกับคำว่าพลเมือง โดยใช้สโลแกนร่วมกันภายใต้คำว่า “ ชูรอ กุญแจสู่ความเป็นพลเมือง”
โครงการพัฒนาเครือข่ายตำบลสุขภาวะในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้เป็นโครงการพัฒนาชุมชนด้วยการใช้กระบวนการชูรอในการออกแบบพัฒนาชุมชนโดยมีเครือข่ายจังหวัดชายแดนใต้เป็นเจ้าภาพในการดำเนินโครงการตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน พ.ศ.2552
คำว่า ชูรอ เป็นคำภาษาอาหรับ มาจากคำเต็มว่า อัช-ชูรอ (al-Shura ) ในหลักภาษาอาหรับ ซึ่งแปลว่า การปรึกษาหารือ ดังที่อัลลอฮฺ (สุบหานะฮูวะตะอฺาลา) ได้ตรัสไว้ในคัมภีร์อัลกุรอ่าน
وأمرهم شورى بينهم
ความว่า ...และกิจการของพวกเขามีการปรึกษาหารือกันระหว่างพวกเขา ( อัชชูรอ : 38 )
สำหรับความหมายทางด้านศานบัญญัติหมายถึง การประชุมหรือปรึกษาหารือตามรูปแบบอิสลามจนได้ข้อสรุปหรือมติเพื่อนำไปปฏิบัติ
แต่คำนิยามปฏิบัติสำหรับโครงการนี้นั้น กระบวนการชูรอ หมายถึง การประชุมปรึกษาหารือเพื่อหามติในเรื่องใดเรื่องหนึ่งในการขับเคลื่อนโครงการพัฒนาเครือข่ายตำบลสุขภาวะในพื้นที่ ซึ่งสอดคล้องกับศาสนบัญญัติ
ในแต่ละตำบลที่เข้าร่วมโครงการจะมีคณะทำงานชุดหนึ่งเรียกว่าสภาชูรอตำบลสุขภาวะ โดย คณะทำงานชุดนี้จะได้รับการสรรหาจากหลากหลายองค์กร ในตำบลของตนเอง (ผู้นำศาสนา ท้องถิ่น ท้องที่ สตรี เยาวชน ข้าราชการและอื่นๆ ) โดยใช้กระบวนการชูรอในการขับเคลื่อนโครงการพัฒนาเครือข่ายตำบลสุขภาวะในพื้นที่เพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ดังนี้
1 เพื่อขับเคลื่อนให้เกิดการเรียนรู้ที่ตอบสนอง ขบวนการพัฒนาของชุมชนท้องถิ่น
2 เพื่อสนับสนุนให้เกิดระบบการจัดการสุขภาวะชุมชนโดยชุมชน
3 เพื่อขับเคลื่อนให้เกิดเครือข่ายตำบลสุขภาวะด้วยวิถีศาสนธรรมกับการพัฒนา
4 เพื่อสร้างองค์ความรู้การสร้างเสริมสุขภาวะที่เกิดจากการปฏิบัติการในพื้นที่
5 เพื่อผลักดันและขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะชุมชนท้องถิ่นที่สอดคล้องกับวิถีชุมชน
จากการขับเคลื่อนชุมชนท้องถิ่นน่าอยู่ ทั่วประเทศ พบว่า ถ้าสามารถพัฒนาให้ประชาชนทั่วประเทศไทยมีจิตสำนึกเป็นพลเมืองได้ก็จะทำให้ ประชาชนจะสามารถพัฒนาชุมชนของตนเองได้อย่างยั่งยืนถึงแม้รัฐบาลกลางหรือท้องถิ่นจะไม่สนับสนุนงบประมาณ
สำหรับจังหวัดชายแดนภาคใต้ ในการพัฒนาชุมชนที่ยั่งยืนก็น่าจะต้องสร้างจิตสำนึกความเป็นพลเมืองผ่าน กระบวนการชูรอ
นายสมพร ใช้บางยาง ประธานกรรมการบริหารแผน คณะที่ 3 สำนักงานกองทุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)ได้ให้ทัศนะและบรรยายพิเศษ เรื่อง “สภาชูรอกับการสร้างพลเมือง” ไว้อย่างน่าสนใจว่า
การพัฒนาคนจะมีความยั่งยืนได้นั้น จำเป็นต้องทำให้ประชาชนเป็นพลเมือง การสร้างความเป็นพลเมือง หมายถึง สร้างการมีส่วนร่วม สร้างความเป็นเจ้าของ สร้างศักยภาพ ทั้งนี้นายสมพร ได้นำเสนอแผนภาพ สภาชูรอกับการสร้างพลเมือง ดังรูป
จากนั้น เวลา ๑๐.๐๕-๑๒.๐๐ น. มีการเสวนา ประเด็น ชูรอคือวิถีอิสลาม ผู้ร่วมเสวนาคือประธานสภาชูรอตำบลสะกอม อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา ตำบลสะดาวา อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี ตำบลมะรือโบออก อำเภอรือเสาะ จังหวัดนราธิวาส ตำบลอาซ่อง อำเภอรามันจังหวัดยะลา ดำเนินรายการโดย นางปัณจรีย์ ช่างพูด เทศบาลตำบลปริก
เสวนา “ชูรอคือวิถีอิสลาม”
ได้ผลสรุปว่า กระบวนการชูรอ นั้นโดยความเป็นจริงชาวบ้านและชุมชนจังหวัดชายแดนภาคใต้ได้นำมาใช้แก้ปัญหาและพัฒนาชุมชนมายาวนานนับร้อยปี จนเป็นวิถีชีวิต และเมื่อแต่ละตำบลได้เข้าร่วมโครงการเครือข่ายตำบลสุขภาวะจังหวัดชายแดนใต้ทำให้ สามารถนำแนวคิดสู่การปฏิบัติ ผ่านการหนุนเสริมทางวิชาการของคนในพื้นที่และนอกพื้นที่ จนเกิดการถอดบทเรียนเพื่อจะก้าวต่อไปในการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน
จากการถอดบทเรียนในแต่ละตำบล พบว่า เงื่อนไขปัจจัยที่ทำให้การดำเนินงานของสภาชูรอตำบลสุขภาวะ แต่ละตำบล ที่สามารถนำไปสู่ความสำเร็จได้นั้น ปรากฏว่าองค์ประกอบที่สำคัญของการดำเนินต้องมีส่วนประกอบทั้งหมด 5 ส่วนด้วยกัน คือ องค์กรที่ทำงานร่วมประเด็นสภาชูรอตำบลสุขภาวะ กิจกรรมขับเคลื่อนการดำเนินงาน เครื่องมือและกลไกในการทำงาน กระบวนการทำงาน พื้นที่หรือกลุ่มเป้าหมาย สุดท้ายจึงจะ เกิดผลลัพธ์ที่กลายเป็นความภาคภูมิใจในการดำเนินงานของสภาชูรอตำบลสุขภาวะ โดยองค์กรร่วมขับเคลื่อนจะเป็นตัวหลักที่จะขับเคลื่อนให้เกิดกิจกรรมการดำเนินงานของสภาชูรอตำบลสุขภาวะ
แต่ปัจจัยต่างๆเหล่านี้จะไม่ประสบความสำเร็จอย่างยั่งยืนได้หากประชาชนยังขาดจิตสำนึกความเป็นพลเมือง กระบวนการชูรอ ก็จะหมดความหมายเมื่องบประมาณของโครงการหยุดการหนุนเสริม แต่ถ้ากระบวนการชูรอสามารถพัฒนาให้ประชาชนเป็นจิตสำนึกความเป็นพลเมืองได้ก็จะเป็นกุญแจสำคัญสู่การแก้ปัญหาและพัฒนาชุมชนอย่างยืน จากรุ่นสู่รุ่น รวมทั้งนโยบายสาธารณะที่ภาคีเครือข่ายได้ประกาศปฏิญญาในวันสุดท้ายของการประชุม
หมายเหตุ
ปฏิญญาเทพา2556 ซึ่งมีสาระสำคัญดังนี้
เราสมาชิกสภาชูรอ คณะกรรมการ คณะดำเนินงาน ของตำบลสุขภาวะ ตามโครงการพัฒนาเครือข่ายตำบลสุขภาวะในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้(คจต.) สถาบันการศึกษา และภาคีเครือข่ายองค์กรภาคประชาสังคม ได้มีความเห็นพ้องต้องกันในการนำเสนอนโยบายสาธารณะจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่ยั่งยืน ซึ่งเป็นข้อสรุปที่ได้จากการทำงานร่วมกันอย่างหนักในระยะเวลา 3 ปีที่ผ่านมา โดยมีมติร่วมกันในการเสนอนโยบายสาธารณะ ดังนี้
1. นโยบายสาธารณะระดับชาติ 7+1 ดังนี้
(1). ข้อเสนอนโยบายสาธารณะเพื่อการบริหารจัดการและการมีส่วนร่วม
(2). ข้อเสนอนโยบายสาธารณะเพื่อการจัดสวัสดิการสังคมโดยชุมชน
(3). ข้อเสนอนโยบายสาธารณะเพื่อเด็กและเยาวชน
(4). ข้อเสนอนโยบายสาธารณะเพื่อการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
(5). ข้อเสนอนโยบายสาธารณะเพื่อเกษตรกรรมยั่งยืน
(6). ข้อเสนอนโยบายสาธารณะเพื่อระบบการดูแลสุขภาพชุมชน
(7). ข้อเสนอนโยบายสาธารณะเพื่อการจัดการภัยพิบัติ
(8). การลงทุนด้านสุขภาพโดยชุมชน
2. นโยบายสาธารณะในระดับจังหวัดชายแดนภาคใต้ 6+1 ดังนี้
(1). ข้อเสนอนโยบายสาธารณะเพื่อการบริหารจัดการแบบการมีส่วนร่วมด้วยกระบวนการชูรอ
(2). การศึกษาที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตชุมชนจังหวัดชายแดนภาคใต้และภาษามลายูสู่ประชาคมอาเซียน
(3). ศาสนทานและซะกาต : สวัสดิการสังคม โดยชุมชน
(4). อาชีพที่สอดคล้องกับวิถีชุมชน
(5). การป้องกันและแก้ปัญหายาเสพติดด้วยวิถีศาสนธรรมโดยชุมชน
(6). พลังงานทางเลือกและการจัดการสิ่งแวดล้อมโดยชุมชน
(7). การหนุนเสริมการกระบวนการสร้างบรรยากาศการพูดคุยเพื่อสันติภาพด้วยกระบวนการชูรอ
ตามปฏิญญานี้ สมาชิกสภาชูรอ คณะกรรมการ คณะดำเนินงาน ของตำบลสุขภาวะ ตามโครงการพัฒนาเครือข่ายตำบลสุขภาวะในพื้นที่ตำบลจังหวัดชายแดนภาคใต้ (คจต.) สถาบันการศึกษา และภาคีเครือข่ายองค์กรภาคประชาสังคม ตามรายชื่อแนบท้ายนี้ (300 ชื่อ) จะร่วมกันผลักดันข้อเสนอนโยบายสาธารณะนี้ ให้มีการนำใช้เพื่อเกิดผลเชิงประจักษ์และร่วมกันสร้างสรรค์ชุมชนและสังคมน่าอยู่ มีความเข้มแข็ง สามารถบริหารจัดการตนเองด้วยกระบวนการชูรอตามวิถีศาสนธรรม จึงได้ลงลายมือชื่อไว้เป็นสำคัญ
ปฏิญญานี้จัดทำประกาศและลงนาม ณ วันที่ 12เมษายน 2556
